Aanleiding voor de opstart van het gebiedsprogramma Grote Nete
De provincie Antwerpen nam recent het initiatief om een gebiedsprogramma voor de vallei van de Grote Nete op te starten met focus op een klimaatveilige vallei vol beleving. Het gebiedsprogramma is een actie uit het ambitieus klimaatbeleids- en actieplan: “Plan Vandaag – Voor het veilig klimaat van Morgen”.
De Grote Nete is een prachtige rivier, vol oude kronkelende netemeanders, prachtige kastelen en watermolens als waardevol erfgoed. De vallei van de Grote Nete is van onschatbare waarde omwille van haar grote rijkdom aan natuur en biodiversiteit en haar uitzonderlijk recreatief potentieel.
De Grote Nete werd in de jaren zeventig heringericht met hoge dijken om water zo snel mogelijk af te voeren naar zee. Het gevolg is dat de rivier de vallei draineert in plaats van het water ter plaatse te houden en het in de grond te laten dringen. Vandaag beseffen we dat het anders moet. De grote droogte in de zomer van 2022 toont des te meer aan dat we rivieren weer méér ruimte moeten geven, klaar voor de toekomst.
In de vallei zijn heel wat actoren actief. Zo werken het Agentschap Natuur en Bos en de Vlaamse Waterweg met het Sigmaplan mee aan het herstel van de vallei. De rivier krijgt opnieuw meer overstromingsruimte en zo’n 850 hectare natte natuur langs de rivier wordt hersteld.
Ook verschillende (boven)lokale partners zoals Natuurpunt, de Regionale Landschappen, gemeenten … zijn actief in het gebied.
De provincie Antwerpen stelde een gebiedscoördinator aan en er volgden verkennende gesprekken met lokale besturen en bovenlokale partners. De vallei is in volle verandering. Het momentum om te werken aan meer ruimte voor water, natuur én de mens.
Om de lopende processen af te stemmen op de acties van stakeholders en de ambities van lokale besturen, nam provincie Antwerpen het initiatief om een gebiedsprogramma op te starten. Het biedt een platform om als coalitie samen te werken.
Naast het werken aan een klimaatveilige vallei, zet het gebiedsprogramma ook voluit in op recreatie. Het momentum van de werken in kader van het Sigmaplan willen we grijpen voor ruimte voor de mens om de vallei te beleven. Door de werken zullen er bijvoorbeeld plekken zijn waar men niet meer op de dijk kan wandelen. Uitstippelen van alternatieve paadjes voor wandelaars en fietsers en het bekijken van de mogelijkheden om de Grote Nete beter te ontsluiten door nieuwe onthaalpunten op te richten zijn belangrijk voor een beleefbare vallei. Vanuit de gebiedswerking willen we werken aan een grote valleiroute van bron tot monding. Zo’n route brengt één groot verhaal van de Grote Nete en zet alle erfgoedparels en natuurgebieden mooi in de kijker. Door samen te werken is het potentieel van de vallei nog zoveel groter.
Nu de verkennende gesprekken achter de rug zijn en de eerste concrete projecten zijn opgestart, vraagt de provincie Antwerpen het engagement van de gemeenten en steden in het gebied om toe te treden tot de gebiedscoalitie om samen met lokale en bovenlokale instanties de handen in elkaar te slaan om te werken aan de Grote Nete van de toekomst. Door de ambities op elkaar af te stemmen, kunnen de partners zoveel meer bereiken.
Het programma van het samenwerkingsverband draagt bij tot de realisatie van de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (SDG's) 6, 13, 14, 15 en 17.
Aanleiding voor het indienen van een strategisch project
Ten minste één keer per jaar wordt een oproep gelanceerd die bestemd is voor publieke actoren die een concreet strategisch project realiseren en zo bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit van Vlaanderen. Dat project moet uitvoering geven aan het ruimtelijk beleid op bovenlokaal niveau en de interbestuurlijke samenwerking via gebiedscoalities op het terrein bevorderen.
De projecten zorgen voor de uitvoering van het Vlaamse ruimtelijke beleid. Ze hebben een impact op Vlaams niveau, vertrekken vanuit bestaande ruimtelijke visies en bieden maximaal een antwoord op actuele beleidsdoelstellingen rond bijvoorbeeld ontharding, bebossing, de realisatie van natte natuur, ruimte voor water (Blue Deal), etc. Ze stimuleren de samenwerking van ruimtelijke actoren in een strategisch gebied.
Een commissie beoordeelt per oproep de aanvragen. Geselecteerde strategische projecten krijgen een subsidie voor de loon- en werkingskosten van een professionele projectcoördinatie tot 80% van de gemaakte kosten en tot maximaal 100.000 EUR per jaar, gedurende maximaal drie opeenvolgende jaren.
De veertiende oproep 2022 is gelanceerd. Aanvragen konden digitaal worden ingediend tot en met 31 maart 2023, eventuele aanvullende documenten konden nog tot en met 21 april 2023 worden nagestuurd.
Een strategisch project biedt extra kansen om meer mankracht en middelen naar het gebied te halen zodat er sneller werk gemaakt kan worden van een klimaatveilige vallei vol beleving. Het Strategisch Project van de Grote Nete past binnen de Blue Deal. Met de Blue Deal wil de Vlaamse Regering de droogteproblematiek op een structurele manier aanpakken.
Het Strategisch Project focust op de meer complexe bovenlokale projecten die interbestuurlijke samenwerking met meerdere partners in het gebied vragen. De aanvraag krijgt op die manier vorm.
De aanvraag was tegen eind maart beschikbaar. De managementnota omschrijft wat in het aanvraagformulier van het Strategisch Project komt te staan.
De provincie Antwerpen vraagt aan de gemeente om in stappen als partner in het strategisch project.
Decreet over het lokaal bestuur van 22 december 2017.
Enerzijds vraagt de provincie Antwerpen om in te stappen als partner in de Gebiedscoalitie Grote Nete. Het gebiedsprogramma gaat door, ongeacht de inhoud van de beslissing over het Strategisch Project.
Anderzijds vraagt de provincie Antwerpen om in te stappen als partner in het Strategisch Project. Dit kan doorgaan, mits goedkeuring door Vlaanderen. Hiervoor wordt een financiële bijdrage van de gemeente/stad gevraagd van € 1.692,31 per jaar en dit voor 3 opeenvolgende jaren vanaf 2024. De goedkeuring van een Strategisch Project kan zorgen voor een stroomversnelling door extra handen voor coördinatie en extra financiële steun vanuit de Vlaamse overheid.
Het Strategisch Project zet in op de meer complexe bovenlokale projecten en is eerder limitatief gezien de inhoud is afgelijnd op basis van de criteria van de subsidieoproep.
In het gebiedsprogramma ligt de focus op projecten van gemeenten in de vallei die inzetten op ruimte voor water, natuur én mens en die door samenwerking met partners tot stand kunnen komen. Door samen te werken is het potentieel van de vallei nog zoveel groter. Welke projecten dit zijn kan in de loop der tijd evolueren in overleg met de coalitiepartners.
Managementnota
Voor de inhoudelijke beschrijving van het project werd een managementnota opgemaakt. Jammer genoeg werd deze nota zeer laattijdig bezorgd aan de betrokken gemeente. Bij het doornemen ervan blijkt dat het projectvoorstel op verschillende vlakken nog onvolkomenheden bevat. Zo zijn we als gemeente van oordeel dat er te weinig kans tot inspraak en co-creatie van alle belanghebbende actoren is geweest tot hiertoe (met uitzondering van de voorbereiding van de verschillende hefboomprojecten). Deze actoren moeten echter echt samenwerken rond de toekomst van de vallei van de Grote Nete. Dit komt de gedragenheid en de slaagkansen van het project in de toekomst niet ten goede.
Los van deze opmerkingen lijkt er een voldoende basis in het voorstel waar we mits een aantal inhoudelijke voorwaarden ons graag willen voor engageren.
Omwille van het zeer laattijdig bezorgen van de managementnota en het feit dat dat er geen gemeenteraad in april was gepland, heeft het college van burgemeester en schepenen op 31 maart 2023 de toetreding tot de Gebiedscoalitie Grote Nete en het Strategisch Project Grote voorwaardelijk goedgekeurd en ligt dit besluit nu ter bekrachtiging voor aan de gemeenteraad.
De gemeenteraad bekrachtigt het collegebesluit van 31 maart 2023 houdende het mee instappen van gemeente Nijlen als projectpartner in de gebiedscoalitie Grote Nete en gaat het engagement aan om mee te werken aan het gebiedsprogramma voor een klimaatveilige vallei vol beleving, dit onder de volgende voorwaarden:
1) de ruimtelijke uitdagingen rond droogte, natuur en bebossing geënt worden op het historisch landschap. De identiteit van de verschillende landschappelijke eenheden dient versterkt te worden en mag niet aangetast worden ten gevolge van te behalen 'oppervlakte'doelstellingen.
2) naast ruimte voor natuur, water en beleving, dient ruimte voor voedselvoorziening meegenomen te worden in het project als zijnde van belangrijke waarde in de vallei van de Grote Nete. De vallei van de Grote Nete wordt op ons grondgebied getypeerd door de hoge mate van verwevenheid van de openruimtefuncties landbouw, natuur, bos, water en zachte recreatie. Het is voor ons essentieel land- en tuinbouw , o.a. als belangrijke voedselproducent, mee op te nemen en te erkennen in dit project.
3) ruimte voor duurzame en rendabele landbouw als 4° transversale operationele programma opgenomen wordt.
4) er meer getracht wordt samen te werken, met alle partners actief in het valleigebied. Enkel door samenwerking en met de inzet van alle betrokken actoren, kunnen hoge ambities waargemaakt worden.
De gemeenteraad bekrachtigt het collegebesluit van 31 maart 2023 houdende het mee instappen van gemeente Nijlen, onder de voorwaarden van artikel 1 van dit besluit, als projectpartner in het Strategisch Project Grote Nete en het leveren van een financiële bijdrage van € 1 692,31 per jaar en dit voor 3 opeenvolgende jaren vanaf 2024 en keurt de managementnota Grote Nete goed.
De gemeenteraad bevestigt het engagement van gemeente Nijlen voor de indiening van het aanvraagformulier voor het Strategisch Project Grote Nete.